Vroegtijdige kankerdiagnostiek

Onderzoekers van UT-onderzoeksinstituut MESA+ willen een minuscuul laboratorium ter grootte van een chip ontwikkelen, waarmee je op termijn verschillende soorten kanker moet kunnen opsporen in urine. 

In eerder onderzoek van de UT en het VUmc zijn sterke aanwijzingen gevonden dat je de aanwezigheid van kanker kunt aantonen door te kijken of iemand specifieke signaalstoffen in zijn urine heeft. Hierbij gaat het om ‘hypergemethyleerd DNA’ (hmDNA): DNA-fragmenten die zijn voorzien van een extra ‘methyl-groep’.
 

De plaats van deze groep op het DNA is bovendien een aanwijzing om welk type kanker het gaat. Met bestaande technieken is het in het lab in principe al mogelijk om op basis van hmDNA in urine kanker aan te tonen, maar dit is vooralsnog zeer tijdrovend en bewerkelijk.

Met de donatie van Stichting de Weijerhorst willen onderzoekers van de UT daarom een lab-on-a-chip ontwikkelen dat de verschillende stappen van dit onderzoek in één systeem integreert en automatiseert. Dit moet het opsporen van kanker eenvoudiger sneller, en dus goed goedkoper maken. In het ideale geval kan op termijn met het systeem kankerscreening binnen grote populaties mogelijk worden gemaakt.
 

Een van de belangrijkste uitdaging bij het project is het meten van de aanwezigheid van hmDNA, dat in extreem lage concentraties in urine aanwezig is. Slechts een fractie van de DNA fragmenten in urine is hypergemethyleerd en aangezien de concentratie DNA in urine sowieso al zeer laag is, is het als zoeken naar een speld in een hooiberg. De oplossing schuilt in het concentreren van de aanwezige hmDNA-fragmenten en deze vervolgens een groot aantal keer te kopiëren zodat er voldoende hypergemethyleerde fragmenten beschikbaar zijn om ze goed te kunnen meten.

Het onderzoeksproject bestaat uit drie onderdelen: het ontwikkelen van systemen voor de extractie van hmDNA uit urine, voor het kopiëren van de hmDNA fragmenten en tot slot voor de detectie van het hmDNA. Voor dit project is de expertise vanuit compleet verschillende disciplines nodig: van kankerdiagnostiek tot microfluïdica. En in die multidisciplinaire samenwerking schuilt de kracht van het betrokken onderzoeksteam.

Het project wordt uitgevoerd onder leiding van Loes Segerink en Albert van den Berg van UT-onderzoeksinstituut MESA+. De onderzoekers werken nauw samen met onderzoekers van het VUmc Cancer Centrum Amsterdam. 

Start: maart 2018

Gedoneerd bedrag: € 1.800.000
Projectsupervisie: Prof. Dr. Albert van den Berg